The Center Cannot Hold | Elyn R. Saks (Kitap)

Elyn R. Saks, şizofreniyle yaşayan bir birey olarak hem akademik başarılarıyla hem de kişisel deneyimiyle kaleme aldığı Bir Şizofrenin Yaşamı kitabında, psikiyatrik bir hastalığın içinden konuşuyor. Hukuk profesörü, hukuk filozofu ve psikanaliz eğitimi almış bir akademisyen olarak, hem sistemi içerden gözlemleyen biri, hem de hasta kimliğiyle ona maruz kalan biri. Bu ikili konum, kitabın tüm çerçevesini şekillendiriyor: Saks, deliliğin içinde nasıl düşünülür, nasıl yazılır, nasıl yaşanır sorularına doğrudan ve dürüst bir yanıt veriyor.

Kitap, onun çocukluk dönemindeki obsesif kompulsif belirtilerden başlayarak, gençlik yıllarında ortaya çıkan paranoid düşünceler, sanrılar ve duygu durum bozulmalarıyla ilerliyor. Yale Hukuk Fakültesi’nde okurken yaşadığı ilk büyük psikotik atak, kitaptaki kırılma noktalarından biri. Yatılı tedavi, elektroşok uygulamaları, ilaçlar, yeniden başlama çabaları… Ama tüm bunlara rağmen akademik başarıda ısrar, yaşamda ısrar.

Saks, hastalığın şiddetiyle mücadele ederken, şizofreni teşhisi konmuş bireylere dair toplumsal önyargıları da sorguluyor. Psikiyatrik etiketlerin, insanın öznelliğini silip yerine hastalığı koyma eğilimine karşı çıkıyor. Onun için “iyileşme” yalnızca semptomların yok edilmesi değil; kişinin anlamlı ilişkiler kurabilmesi, üretken bir yaşam sürebilmesi ve kendi varlığını sürdürebilmesidir.

Kitap boyunca dikkat çeken noktalardan biri, Saks’ın terapötik sürece verdiği önem. Psikanalitik terapiyi, yalnızca semptomlara değil, ruhsal çatışmalara da nüfuz edebilen bir alan olarak savunuyor. İlaç tedavisinin gerekliliğini reddetmeden, konuşma terapisinin dönüştürücü gücüne işaret ediyor. Özellikle Amerika’daki hızlı teşhis–ilaç–taburcu sistemiyle yaşadığı çelişkiler, hem profesyonel bir eleştiri hem de kişisel bir isyan niteliğinde.

Bir Şizofrenin Yaşamı, psikozun sadece tıbbi bir vaka değil, aynı zamanda varoluşsal bir deneyim olduğunu hatırlatıyor. Saks’ın içsel dünyası; korkular, sesler, kendilik parçalanmaları ve nihayetinde bir bütünlük arayışıyla örülü. Kitap yalnızca ruh sağlığı alanına değil, insan olmanın kırılganlığına dair derin bir tanıklık sunuyor.