The Age of Absurdity | Michael Foley (Kitap)

Michael Foley’in Saçmalıklar Çağı (The Age of Absurdity) adlı kitabı, günümüz modern yaşamının bireyi nasıl bir yalnızlık, tatminsizlik ve kafa karışıklığına sürüklediğini hem ciddi hem de ironik bir dille ele alıyor. Kitap, mutluluğun neden bu kadar ulaşılmaz hale geldiğini sorgularken, aslında elimizde çok fazla imkân varken neden bu kadar mutsuz olduğumuzu anlamaya çalışıyor. Foley, tüm kitabı boyunca bireyin mutluluğa dair beklentilerini, bu beklentileri şekillendiren kültürel dinamikleri ve nihayetinde tüm bu sürecin neden kendi içinde çelişkilerle dolu olduğunu detaylı bir şekilde inceliyor.

Yazarın temel tezlerinden biri şu: Mutluluğu modern dünyanın sunduğu bollukta aradıkça, o bolluk daha da yorucu ve anlamsız bir hale geliyor. Oysa pek çok kişi bunun farkında bile değil. Tıpkı kitapların, dizilerin, seyahatlerin, sosyal medya içeriklerinin sınırsızlığı gibi, “daha fazlasına ulaşma” fikri de aslında bireyi sürekli bir yetersizlik hissine sürüklüyor. Foley bu durumu oldukça ironik biçimde ele alıyor: En konforlu çağda yaşıyoruz ama en rahatsızız. En fazla seçeneğe sahibiz ama karar veremiyoruz. Her şeye erişimimiz var ama hiçbir şeyden memnun değiliz.

Kitabın ilk bölümleri mutluluk kavramına dair felsefi, dini ve edebi yaklaşımları ele alıyor. Foley, Aristo’nun erdemli yaşam fikrinden Budist öğretilere, psikanalizden günümüz nörobilimine kadar geniş bir yelpazede mutluluğun izini sürüyor. Bu kaynakları günümüz insanının halet-i ruhiyesiyle yan yana koyduğunda ise ciddi bir kopukluk ortaya çıkıyor: Bugünün bireyi, zihinsel olarak sürekli “daha iyi bir versiyon” peşinde ama içten içe neyin gerçekten değerli olduğunu da bilmiyor.

Foley’nin öne çıkardığı bir başka nokta da mutluluğun tanımının kişiden kişiye değiştiği gerçeği. Bu yüzden mutluluğu tekil, ulaşılması gereken bir hedef gibi düşünmek yerine, süreçle ilgili bir şey olarak görmek gerektiğini savunuyor. Kitap boyunca “bilinçli şekilde mutlu olmaya çalışmak” fikrinin bizzat kendisinin mutsuzluğa neden olduğunu defalarca hatırlatıyor. Bir şeyin peşinden bu kadar çok ve organize şekilde koşuyorsak, belki de o şey zaten bizim doğamıza uygun değildir. En azından bu kadar planlanabilir bir deneyim değildir.

Kitabın ikinci yarısında iş, aşk ve yaşlanma gibi hayatın üç ana alanı mercek altına alınıyor. Foley burada modern toplumun beklentilerini bireyin sınırlarına nasıl dayattığını gösteriyor. Özellikle iş dünyasındaki “tükenmişlik kültürü” ya da aşk ilişkilerindeki ideal partner arayışı gibi konulara yaklaşımı oldukça dikkat çekici. Mutluluğun çoğu zaman başka birinin beklentilerine uyum sağlamakla karıştırıldığını ve bunun da kişiyi kendi içinden uzaklaştırdığını savunuyor.

Foley’nin dili yer yer ironik, zaman zaman provoke edici ama hep düşünmeye davet eden bir tonda. Okurdan “rahat bırakılma” beklentisi olan bir kitap değil bu; tam tersine, kendini sorgulamayı, toplumsal yapıların birey üzerindeki etkisini fark etmeyi ve belki de en önemlisi, bazı beklentilerden vazgeçmeyi öneriyor. Sade bir hayatın, minimal beklentilerin, hatta belli bir ölçüde sıkılmanın dahi insan psikolojisi için sağaltıcı olabileceğini söylüyor.

Kitabın sonunda Foley, hiçbir reçete sunmuyor; çünkü reçeteler de sistemin bir parçası. Onun yerine, okura dünyaya biraz daha mesafeli bakmayı, ciddi şeyleri biraz daha hafife almayı ve özellikle mutluluk söz konusu olduğunda, belirsizliğe alan açmayı öneriyor.