Utopia for Realists | Rutger Bregman (Kitap)

Rutger Bregman’in kaleme aldığı Gerçekçiler İçin Ütopya, “bolluk çağı” olarak tanımladığımız günümüzdeki toplumsal düzenin çelişkilerini masaya yatıran, iddialı ve sarsıcı bir kitap. Tarih boyunca hayal gibi görülen ama sonra gerçekleşen çok sayıda fikrin izini sürerek, bugün bize ütopya gibi gelen fikirlerin de bir gün gündelik gerçekliğimiz haline gelebileceğini savunuyor.

Kitap, günümüz toplumunun bir duraklama döneminde olduğunu söylüyor. Hayatta kalma, sıĿınma, beslenme gibi temel sorunların büyük oranda aşıldığı bir düzende, hala neden mutsuz ve anlamsızlık hissiyle boğuşan insanlar olduğu sorusunu soruyor. Yazar, bu durumu sistemin temelindeki yapısal sorunlara bağlıyor. Artan gelir eşitsizliği, anlamsız işler (bullshit jobs), çalışma saatlerinin uzunluğu, ve küresel düzenin şeffaflıktan uzak yapısı kitapta tartışılan ana meseleler arasında.

Bregman’ın çözümlerinden biri, herkese şartsız temel gelir verilmesi. Yoksulluğun sadece maddi koşullardan değil, aynı zamanda yargılayıcı ve kontrol edici politikalarla daha da derinleştiğini söylüyor. Temel gelirin, insanlara sadece maddi rahatlama değil, aynı zamanda saygı ve seçim hakkı kazandıracağını savunuyor. Kitapta, Kanada ve ABD’de yapılan temel gelir denemelerine ve bu denemelerin olumlu sonuçlarına yer veriliyor (sayfa 38).

Bir diğer ütopya ise haftalık çalışma saatlerinin azaltılması. Bregman, çok çalışmanın sanıldığı kadar verimli olmadığını, daha kısa çalışma sürelerinin ise hem bireysel mutluluğu hem de toplumsal faydayı artırabileceğini savunuyor. Bu fikir, iklim kriziyle mücadele, toplumsal cinsiyet eşitliği, kazaların azaltılması gibi pek çok başlık altında detaylandırılıyor (sayfa 102).

Yazar ayrıca sınırların kaldırılmasını ve göçmenlerin serbest dolaşım hakkını savunuyor. Çok kültürlü ve açık toplum yapılarının hem ekonomik hem sosyal anlamda daha dirençli olduğuna dair verileri paylaşıyor. Bu bölümlerde söylenenler bir yandan tartışmalı, öte yandan verilerle destekleniyor.

Bregman’ın tarzı samimi ve çoğu zaman mizahi. Oldukça açık bir dille yazılan kitap, akademik metinlere göre daha akıcı ve genelde tarihsel anekdotlarla zenginleştirilmiş. Fordizm’den sosyal devlete, neoliberal düzene kadar pek çok tarihsel gelişmenin üzerinden geçerken okura şöyle sorular soruyor: “Neden şu anki sistemi doğrudan sorgulamıyoruz?”, “Gerçekten farklı bir düzen düşünemiyor muyuz?”

Son bölümde yazar, bir zamanlar çocuk işçiliğin, oy hakkının sadece erkeklere ait olmasının ya da haftada 40 saatten fazla çalışmanın “normal” kabul edildiğini hatırlatarak, şu an olan düzenin de aslında değişetirilebileceğini vurguluyor. Değişim için ilk adım ise, daha iyi bir dünya düşleyebilme cesaretine sahip olmak.