PSY-Q | Ben Ambridge (Kitap)

Ben Ambridge tarafından kaleme alınan Psy-Q, okuyucusunu psikolojinin temel konuları, deneyleri ve ölçüm yöntemleriyle iç içe bir yolculuğa çıkarıyor. Kitabın alt başlığı “ev tipi psikoloji laboratuvarı” ifadesini taşıyor ve bu tanım, içeriği oldukça iyi özetliyor. Okur pasif bir şekilde bilgi almaz; doğrudan testlerle, mini deneylerle, yönlendirici sorularla sürecin bir parçası olur.

Kitap, Rorschach Leke Testi ile başlıyor. Bu ikonik test aracılığıyla okuyucuya “ben ne görüyorum?” sorusu yöneltiliyor ve ardından bu testin neyi ölçtüğü, psikoloji literatüründeki yeri hakkında bilgi veriliyor. Bu yöntem kitabın genel yapısını da yansıtıyor: Her bölümde önce bir test, ardından bu testin bilimsel arka planı ve konuyla ilgili bulgular yer alıyor.

Erken sayfalarda bir kişilik testi bulunuyor; introvert–ekstrovert ayrımı, beş faktör modeli gibi kişilik kuramları tanıtılıyor. Ardından IQ ve EQ (duygusal zeka) testlerine yer veriliyor ve bu testlerin güvenilirliği, ne ölçtüğü ve neden önemli oldukları açıklanıyor.

Psy-Q yalnızca testlerden oluşmuyor. Kitapta ayrıca, psikoloji tarihi boyunca yapılmış ünlü deneylerden örnekler de sunuluyor. Stanley Milgram’ın otoriteye itaat deneyinden, Solomon Asch’in grup baskısına ilişkin çalışmasına, Pavlov’un klasik koşullanma deneyinden, rüyaların bilinçaltı üzerindeki etkilerini inceleyen psikanalitik yaklaşımlara kadar geniş bir yelpazeye yer veriliyor.

Okuyucu, testleri çözdükçe aynı zamanda insan zihni, davranışı ve karar mekanizmaları hakkında da bilgi sahibi oluyor. “Burçlar kişiliği etkiler mi?”, “Hafıza nasıl çalışır?”, “Duyularımız bizi ne sıklıkla yanıltır?” gibi sorular kitabın farklı bölümlerinde tartışılıyor.

Kitabın ilerleyen bölümlerinde bilinçdışı kavramı, rüya yorumları, uyku-öğrenme ilişkisi, bilişsel yanlılıklar, ahlaki karar alma süreçleri, grup psikolojisi, çekicilik ve eş seçimi gibi başlıklar ele alınıyor. Bazı bölümlerin sonunda, ilgili psikolojik testlerin online versiyonlarına yönlendiren linkler ve daha derinlemesine okuma yapmak isteyenler için kaynak önerileri bulunuyor.

Ben Ambridge, kitabı “psikoloji sadece bilimsel makalelerden ibaret değildir” düşüncesiyle hazırlamış. Anlatım dili hem eğlenceli hem de akademik doğrulukla örtüşüyor. Okuyucu yalnızca kendi psikolojik eğilimlerini keşfetmekle kalmıyor, aynı zamanda deneysel psikolojinin yöntemlerine dair temel bir farkındalık da kazanıyor.