Metabolical | Robert H. Lustig (Kitap)

Robert Lustig’in Metabolizma Katili adlı kitabı, modern toplumlarda hızla yayılan kronik hastalıkların bireysel tercihlerle değil, sistemsel bir gıda krizinin sonucu olarak ortaya çıktığını ileri sürüyor. Lustig, çocuk endokrinolojisi uzmanı olarak uzun yıllara dayanan klinik deneyimini kullanarak, rafine şeker ve ultra işlenmiş gıdaların metabolizma üzerindeki yıkıcı etkilerini bilimsel temellerle açıklıyor.

Kitabın merkezinde yer alan temel görüşlerden biri şu: “Önemli olan gıdanın içinde ne olduğu değil, ona ne yapıldığıdır.” Lustig bu cümleyi kitap boyunca sık sık vurguluyor ve okuru sadece besin içeriklerine değil, üretim ve işlenme süreçlerine de dikkat kesilmeye çağırıyor. Çünkü aynı kalori değerine sahip iki farklı gıda, vücutta tamamen farklı etkiler yaratabiliyor. Özellikle fruktoz gibi bileşenlerin yüksek oranlarda alınması, insülin direnci gibi hormonal dengesizlikleri tetikleyerek sadece kilo artışına değil, hücresel düzeyde bir hasara neden oluyor.

Yazar, mitokondriyal disfonksiyon kavramına özel bir önem veriyor. Obezite, diyabet, hipertansiyon, kalp hastalıkları ve bazı kanser türleri dahil olmak üzere birçok kronik hastalık, mitokondrilerin işlevinin bozulmasıyla ilişkilendiriliyor. Lustig’e göre bu bozulmanın temel nedeni, liften arındırılmış, sağlıksız yağlarla ve rafine karbonhidratlarla dolu, aşırı derecede işlenmiş gıdaların yaygın tüketimi.

Bu noktada Lustig, gıdaları ikiye ayırıyor: “gerçek gıda” ve “ultra işlenmiş gıda”. Gerçek gıda, ona göre şu dört temel niteliği taşımalıdır: doğal yapısını korur, besleyicidir (vitamin, mineral, lif içerir), bağırsak mikrobiyotasını destekler ve toksik madde içermez. Bu kriterlere göre bakıldığında, süpermarket raflarında yer alan pek çok ürün teknik olarak “gıda” tanımına bile girmemektedir.

Kitap sadece sorunları göstermekle kalmıyor; çözüm önerileri de sunuyor. Lustig, işlenmiş gıdalara vergi getirilmesi, çocuklara yönelik etkili beslenme eğitimi, tarım teşviklerinin yeniden yapılandırılması, etiketlerin daha şeffaf hale getirilmesi ve önleyici sağlık sistemlerine yatırım yapılması gibi yapısal dönüşümlere dikkat çekiyor. Bu reformlar olmadan, yalnızca bireysel iradeye dayanarak kalıcı bir iyileşme sağlanamayacağını savunuyor.

Metabolizma Katili, teknik dili ve tekrarlarla güçlendirilmiş yapısıyla dikkatli bir okuma gerektiriyor. Ancak hem bilimsel literatüre dayanan sağlam temeli hem de halk sağlığına dair sistemik bir çerçeve sunması sayesinde, beslenme, tıp ve politika kesişiminde düşünmek isteyen herkes için değerli bir kaynak. Lustig’in yaklaşımı, gıda tercihlerimizin sadece sağlıkla ilgili değil, aynı zamanda politik ve toplumsal birer tercih olduğunu da açıkça ortaya koyuyor.