The Flight of the Creative Class | Richard Florida (Kitap)

Yaratıcı Sınıf Adres Değiştiriyor, Richard Florida’nın teknoloji devrimine imza atan yaratıcı sınıfın küreselleşme sonucunda yaşayacağı ve çalışacağı bölgeyi seçerken nelere dikkat ettiğini ve kararını neyin şekillendirdiğini anlattığı önemli bir kitaptır. Florida, ülkeler arasında en iyi yetenekleri seçmek için küresel bir rekabet yaşandığını ve yaratıcı sınıfın, yaşadıkları bölgeyi seçerken hangi faktörlerin etkili olduğunu irdeliyor. Kitapta, Florida’nın Türkçeye henüz çevrilmemiş Yaratıcı Sınıfın Yükselişi (The Rise Of The Creative Class) isimli kitabına da sıkça atıfta bulunuluyor.

Florida, kitabına Dünya Düzdür - 21. Yüzyılın Kısa Tarihi kitabının yazarı Thomas L. Friedman’a gönderme yaparak başlıyor. Friedman, yenilik yaratmak için göç etmenin artık gerekli olmadığını savunmuş ve teknolojik ilerlemelerin coğrafi konumun önemini ortadan kaldırdığını belirtmiştir. Florida, Friedman’ın görüşlerine kısmen katılmakla birlikte “kümelenme” kavramının altını çizer ve dünyanın hem “düz” hem de “dikenli” bir yer olduğunu ifade eder (sayfa 14). Florida’nın bu görüşü, Jane Jacobs’un büyük kentleri canlandıran kümelenme kavramına dayanır. Jacobs’a göre, zekâ ve yetenekli insanların birbirlerine yakın mesafelerde yaşamaları, güçlü ekonomik kazançlar yaratır. Nobel ödüllü Robert Lucas da benzer şekilde “insan sermayesi dışsallıkları” teorisiyle bu düşünceyi desteklemiştir.

Kitap boyunca Florida, ekonomik büyüme ve küresel rekabette başarılı olabilmenin tek bir koşula dayandığını belirtir: Yeteneklerin küresel hareketi. Yetenekleri bünyesine çekebilen, daha da önemlisi onların kalış sürelerini uzatarak üretkenliklerinin sınırlarını zorlayan ülkeler (ve bölgeler), bu yetenek rekabetinde başarılı olanlardır. Yaratıcı sınıfın sadece kendi mesleklerinde değil, toplumun diğer kesimlerinde de katkı sağladığı vurgulanır. Florida’ya göre, ekonomi daha da gelişebilmek için yaratıcı sınıfın yanı sıra diğer kesimlerin de katkı yapması gerekmektedir.

Kitabın ilk bölümü olan “Yaratıcı Sınıf Adres Değiştiriyor”, yaratıcı bir endüstrinin geniş kapsamda ekonomik değişikliklere yol açabileceğini tartışır. Bu değişikliklerin sonucunda, bu bölgelerin yetenekler için çekim merkezi haline geleceği vurgulanır. Örneğin, Peter Jackson’ın Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin çekildiği Yeni Zelanda/Wellington örneği ile gösterildiği gibi, belirli bölgeler yaratıcı endüstrilerin merkezleri haline gelebilir. Ancak Florida, ABD’nin bu ortamda rekabet üstünlüğünü kaybetmekte olduğuna dikkat çeker. Özellikle yenilikçi fikirlere açık olması sayesinde öncü konumunu elde etmiş olan ABD, bugün elindeki küresel yetenek havuzunun dünyanın dört bir yanına dağılmasını yaşamaktadır. Bu durum Florida’ya göre endişe vericidir, çünkü yetenek nereye giderse, yenilikçilik, yaratıcılık ve ekonomik büyüme de o bölgeye doğru hareket eder (sayfa 37).

Küresel rekabette iki taraf yer almaktadır. Gelişmiş ülkeler, yüksek teknolojiye dayalı endüstrilerini sürdürmek için yetenek çekmeye çalışırken, gelişmekte olan ekonomiler ise kendi yeteneklerini çekmek ve diğer yetenekler için de cazip bölgeler haline gelmek için çaba sarf etmektedir. Florida, Küresel Yaratıcılık Endeksi’nin, ekonomik büyümeyi 3T (Teknoloji, Yetenek, Hoşgörü) temelinde kıyasladığını belirtir. Bu 3T, aynı zamanda bir bölgenin küresel yetenek çekiciliğini ölçen temel kavramlardır.

Florida, ABD şehirlerinin karşılaştığı iki ana tehdidi şöyle sıralar: Birincisi, dünya çapında rekabet eden büyük şehirler, yani “küresel yetenek mıknatısları” (örneğin Londra, Toronto, Sydney gibi). Diğer taraf ise “Küresel Austin’ler”dir (Tel Aviv, Singapur, Taipei, Pekin gibi şehirler), bunlar teknolojiye yatırım yapan, kültürlerini güçlendiren, eğitim olanaklarını geliştiren ve yaşam tarzlarını sürekli iyileştiren bölgeler olarak ön plana çıkmaktadır.

Florida, öğrenci hareketliliğinin küresel yetenek akışındaki en önemli göstergelerden biri olduğunu belirtir. Yabancı öğrenciler, öğrenim gördükleri ülkelerde teknoloji ve endüstri alanlarında çalışarak bu ülkelerin yenilik ve yaratıcılığa katkıda bulunurlar. Ancak, bu yetenekli bireyler artık daha iyi fırsatlar sunan bölgelere gitmeyi tercih etmektedir. AnnaLee Saxenian, bu durumu “beyin göçü” yerine “beyin dolaşımı” olarak tanımlar (sayfa 51). ABD, 2001 sonrasında yaşadığı güvenlik endişeleri nedeniyle, potansiyel yaratıcı sınıfın ABD’de kalmasını ve eğitim almasını zorlaştıran önlemler almıştır.

İkinci bölümde, yaratıcı ekonominin temelinde insan unsurunun olduğunu ve yaratıcı sınıfın topluma nasıl katkı sağladığını gösteren veriler sunulmaktadır. Ayrıca, 3T’nin ekonomik büyüme açısından ne anlama geldiği ve yaratıcı sınıfın toplumda kimleri kapsadığına dair açıklamalar yapılır.

Üçüncü bölüm “Açık Toplum” başlığıyla, ekonomik büyümenin açık ve hoşgörülü toplumlarda mümkün olduğunu savunur. Hoşgörünün, göçmenlerin uyum sağlamasında ve farklı grupların yaşamlarını sürdürebilmesinde oynadığı rol vurgulanır.

“Amerika Kapanıyor Mu?” başlıklı dördüncü bölümde, ABD’nin bilim ve teknolojisi göçmenlere dayandığı için, yaratıcı sınıfı kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya olduğu anlatılır. 2001 sonrasında uygulanan güvenlik önlemleri, yaratıcı sınıfın ABD’de kalmasının zorlaştırılmasına neden olmuştur. Vize sorunları, ABD’ye yapılacak uluslararası toplantıların başka ülkelerde yapılmasına ve ABD’den iş teklifleri alan kişilerin bu teklifleri kabul edememesine yol açmıştır.

Beşinci bölümde, küresel yetenek rekabetinde öne çıkan ülkelerle ilgili veriler sunulur. Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ve Avrupa’daki birçok ülkenin yaratıcı sınıfı çekmek için başvurdukları stratejiler ele alınır.

Altıncı bölümde, rekabetin ülkeler arasında değil, bölgeler arasında yaşandığına vurgu yapılır. Florida, küresel yetenek mıknatıslarının, teknoloji nişlerine dayalı olarak gelişen bölgelerde yoğunlaştığını belirtir.

Yedinci bölümde, yaratıcı sınıfın ortaya çıkardığı gelir eşitsizliği konusu ele alınır. Yaratıcı ekonomi, yüksek ücretli mesleklerin yanı sıra güvencesiz hizmet sektöründe çalışanları da beraberinde getirir. Gelir dağılımındaki bu eşitsizlik, yaratıcı ekonominin planlanmamış bir sonucu olarak karşımıza çıkar.

Son bölümde ise, Florida, ABD’nin küresel yetenek rekabetinde yeniden lider olabilmesi için geliştirdiği önerileri sunar. Küresel ekonominin çok kutuplu bir hal alacağı ve ABD’nin hakimiyetinin noktalandığı tartışmalarına yer verir. Florida, bir ekonomik merkez değil, blokların ortaya çıkacağına inanır.

Kitabın sonunda, Florida’nın sunduğu kilit ilkeler, yaratıcı sınıfın desteklenmesi, yetenek ve hoşgörüye odaklanmak ve bu alanda eğitim yatırımları yapmak gerektiğini belirtir.