Moda Psikolojisi | Rana Kutvan (Kitap)

Rana Kutvan’ın Moda Psikolojisi kitabı, moda kavramını yalnızca “trendler” ve “tüketim” çerçevesinde değil, insan davranışlarının ve ruh halinin derinlikleri üzerinden ele alıyor. Kitabın temel sorusu şu: Giyinmek yalnızca bedeni örtmek ya da süslemek midir, yoksa kimliğimizi kurma ve dünyaya kendimizi gösterme biçimimiz midir? Kutvan, bu soruya psikolojik kuramları, sosyal bilimlerin bulgularını ve gündelik hayattan gözlemleri harmanlayarak yanıt arıyor.

Kitap boyunca kıyafetlerin insan psikolojisi üzerindeki etkisi farklı açılardan tartışılıyor. Giydiğimiz bir elbise ya da seçtiğimiz bir renk, özgüvenimizi artırabiliyor ya da tam tersine bizi görünmez kılabiliyor. Kutvan, “en sevdiğimiz kıyafetler” ile “özel günlerde seçtiklerimiz” arasındaki farklara dikkat çekerek, giysilerin yalnızca dışarıya mesaj vermediğini; aynı zamanda kişinin kendi benlik algısını da şekillendirdiğini vurguluyor. Psikoloji literatüründe “enclothed cognition” olarak bilinen, giysilerin bilişsel ve duygusal süreçler üzerindeki etkisi de kitapta yer buluyor.

Kutvan’ın üzerinde durduğu önemli bir nokta, modanın toplumsal normlarla ilişkisi. Toplum bizden belli görünümler, belli stiller talep ederken, birey bazen bu normlara uyum sağlıyor, bazen de onlara başkaldırıyor. Bu nedenle moda, hem aidiyet arayışının hem de bireysel farklılıkların ifadesi. Örneğin, gençlerin kendi gruplarını kıyafetlerle tanımlamaları ya da iş hayatında kadın ve erkeklerin giyim kodlarına sıkıştırılması, modanın psikolojik ve kültürel işlevlerini açıkça ortaya koyuyor.

Kitap aynı zamanda modanın bilinçdışı süreçlerle bağlantısına da değiniyor. Kimi zaman nedenini bilmediğimiz halde bir kıyafeti seçiyor, kimi zaman bir rengi reddediyoruz. Kutvan’a göre bu seçimlerin ardında, bastırılmış arzular, kimlik çatışmaları ya da geçmiş deneyimlerin izleri olabilir. Yani moda yalnızca “dış görünüş” değil, aynı zamanda iç dünyanın bir yansımasıdır.

Moda Psikolojisi, tüketim alışkanlıklarını da ele alıyor. Özellikle hızlı moda kültürünün, bireyleri sürekli yeniyi aramaya iterek tatminsizlik yarattığına dikkat çekiliyor. Kutvan, giysi seçimlerimizin yalnızca bireysel tercihler değil; reklamların, sosyal medyanın ve kültürel beklentilerin yönlendirmeleriyle biçimlendiğini gösteriyor. Bu açıdan kitap, modayı hem bireysel bir ifade biçimi hem de toplumsal bir baskı aracı olarak okumamıza olanak tanıyor.

Sonuç olarak Moda Psikolojisi, kıyafetlerin yalnızca gardıroptaki nesneler olmadığını; kimliğimizi, ilişkilerimizi, ruh halimizi ve toplumsal konumumuzu şekillendiren güçlü araçlar olduğunu ortaya koyuyor. Kutvan’ın dili akıcı ve anlaşılır; bu da konunun akademik derinliğini korurken, modayla ilgilenen herkes için erişilebilir kılıyor. Kitap, giyinme eylemine yeniden bakmayı ve kendi seçimlerimizin ardında yatan psikolojik dinamikleri fark etmeyi teşvik ediyor.